آموزش 0 تا 100 تعمیر موتور سیکلت به کمک یک مکانیک

طبق آخرین آمار سال ۲۰۲۳، بیشتر از ۲۰۰ میلیون موتور سیکلت در تموم جاده‌ها و خیابون‌های دنیا وجود داره. موتور سیکلت به عنوان یه وسیله‌ سریع، ارزون و کارآمد، در خیلی از کشورها طرفدارهای زیادی داره از جمله قشر جوون.

 

ولی در کنار تموم این مزیت‌هایی که داره مثل هر وسیله‌ دیگه‌ای، احتیاج به تعمیر و نگهداری داره. قطعاتی که باعث حرکت موتور می‌شن، هر کدوم یه وظیفه‌ای دارن.

 

حالا همین وظیفه یا عملکرد اگه درست انجام نشه، موتور سیکلت به مرور زمان خراب می‌شه و احتیاج به تعمیر داره. تعمیر موتور سیکلت یه مهارت فنیه که با دونستن قطعات مختلف موتور سیکلت و نحوه عملکردشون، شناسایی و عيب یابی، تعويض و تعمير قطعات فرسوده يا خراب شده به دست می‌آد.

 

قراره در این مقاله آموزش صفر تا صد موتور سیکلت رو با هم یاد بگیریم. اما اول بهتره با فرآیند حرکتی موتور سیکلت آشنا بشیم.

 

 

 

نحوه‌ی عملکرد حرکتی موتور سیکلت

سیکل حرکتی موتور سیکلت، یه سیکل ترمودینامیکیه، که با استفاده از احتراق سوخت و هوا، نیروی لازم رو برای حرکت چرخ‌ها تولید می‌کنه. این فرآیند به طور کلی دو نوع داره:

 

• سیکل دو زمانه
• سیکل چهار زمانه

 

در هر دو نوع سیکل، چهار فرآیند اصلی رخ می‌ده تا موتور حرکت کنه. جذب، تراکم، احتراق و خروج.

 

جذب: مرحله‌ی اول تو این فرآیند، جذبه.

 

در این حالت پیستون از بالاترین حالت به پایین‌ترین حالت می‌ره و هوای تازه رو از طریق سوپاپ ورود، به درون سیلندر جذب می‌کنه. تو این فرآیند، فشار ثابته و حجم افزایش پیدا می‌کنه.

 

تراکم: بعد از اینکه حجم افزایش پیدا کرد، پیستون از پایین‌ترین حالت به بالاترین حالت می‌ره و هوای درون سیلندر رو به صورت آدیاباتیک (بدون تبادل گرما) فشرده می‌کنه. در این فرآیند، فشار و دما افزایش و حجم کاهش پیدا می‌کنه.

 

احتراق: در مرحله‌ی احتراق، سوخت به درون سیلندر تزریق می‌شه و ترکیبش با هوای فشرده باعث احتراق می‌شه. در اين فرآيند، گرمای زيادی به هوا منتقل می‌شه و باعث افزایش فشار و دما می‌شه.

 

در سيكل چهار زمانه، اين فرآيند در حالت حجم ثابت رخ می‌ده ولی در سيكل دو زمانه، اين فرآيند در حالت فشار ثابت رخ می‌ده.

 

خروج: در نهایت، پیستون با تغییر حالت از بالاترین به پایین‌ترین حالت، گازهای خارج شده از احتراق رو از طریق سوپاپِ خروج به بیرون سیلندر دفع می‌کنه. در این فرآیند، فشار ثابت و حجم افزایش پیدا می‌کنه. اما اگه این سیکل درست عمل نکنه!

 

 

عملکرد نادرست سیکل حرکتی موتور

تموم این فرآیندی که گفته شد، با استفاده از قطعاتی هستش که در موتور وجود داره. حالا اگه یکی از این قطعات خراب بشه، کل این فرآیند خراب می‌شه و موتور درست کار نمی‌کنه.

 

از همون مرحله ‌اول تا مرحله‌ی آخر، که آخرین قطعه هم می‌شه اگزوز موتور. در ادامه‌ی مقاله در مورد تعمیر قطعات و سرویس موتور صحبت می‌کنیم. قطعات و سرویس‌هایی که در نگهداری و عملکرد درست موتور تاثیر زیادی دارن.

 

 

روغن موتور سیکلت

کمبود روغن موتور باعث می‌شه تا موتور خشک کار کنه. برای مشخص کردن مقدار روغن موتور، اول موتور رو در حالت ایستاده و در سطحی صاف قرار بدین. با میله‌ی اندازه گیری یا در بعضی از موتورها با توجه به آمپر روغن، مقدار روغن رو مشخص کنین.

 

حالا اگه روغن موتور احتیاج به تعویض داشت، یه تشت زیر موتور بذارین و پیچ کارتل روغن رو باز کنین تا تمام محتویاتش خالی بشه.

 

موتور سیکلت‌های ارزان {قیمت + موجودی}

 

بعد از ۵ دقیقه که تموم محتویات خالی شد، پیچ کارتل رو دوباره سرجای خودش ببندین و روغن تازه رو تا حدی که آمپر یا میله اندازه گیری مشخص کرده، داخل موتور بریزین و حدود ۳ دقیقه صبر کنین.

 

بعد از اون میله اندازه گیری رو بدون پیچوندن در مخزن روغن فرو ببرین. مقدار درست روغن باید بین دو علامت روی میله‌ی اندازه گیری باشه.

 

شمع موتور سیکلت

شمع موتور سیکلت، دقیقا همون قطعه‌ایه که باعث احتراق سوخت می‌شه.

 

موقعی که احتراق در موتور درست انجام نشه، یکی از نشونه‌های خرابی شمع موتوره. اول از همه وضعیت شمع رو از نظر نداشتن رسوب و سالم بودن الکترودها بررسی کنین.

 

بعد از اون دهانه‌ی الکترودهای شمع رو به اندازه ۰.۶ تا ۰.۷ میلیمتر تنظیم کنین. اگه الکترودها سوختگی داشته باشن و یا عایق سرامیکی شمع شکسته باشه، باید اونو تعویض کرد.

 

برای تمیز کردن اطاقک شمع باید از ابزار مخصوص یا یه میله‌ی فولادی نازک استفاده کرد.

 

در نهایت برای بستن شمع، اول شمع رو با دست محکم ببندین و بعد از اون فقط به اندازه یک دوم تا سه چهارم دور با آچار شمع رو سفت کنین.

 

تعمیر و تنظیم سوپاپ موتور سیکلت

سوپاپ یکی از اجزاء موتور سیکلته که هوا رو برای ترکیب با بنزین وارد سیلندر می‌کنه و بعد از احتراق شمع، دود انفجار رو خارج می‌کنه.

 

این قطعه باید بتونه حرارت زیادی رو تحمل کنه و این حرارت رو به بدنه سرسیلندر هدایت کنه.

 

برای همین سوپاپ رو از آلیاژی می‌سازن که دچار شکستگی، زنگ زدگی، فرسودگی و تاب نشه و در داخلش جیوه و سدیم قرار می‌دن تا به انتقال حرارت کمک کنه و از ذوب شدن و کَج شدن هم جلوگیری کنه.

 

اما بعضی وقت‌ها سوپاپ دچاره شلی و لقی می‌شه.

 

برای تنظیم کردن لقی، ابتدا علامت T روی فلکه رو با علامت بدنه منطبق کنین و با دست لقی سوپاپ رو بررسی کنین.

 

اگه سوپاپ‌ها سفت بودن، یه دور موتور رو بچرخونید تا علامت‌ها با هم منطبق بشن. بعد از منطبق شدن، با فیلر ۰.۰۸ میلیمتری لقی سوپاپ ها رو تنظیم کنین و مهره ضامن رو سفت کنین.

 

دوباره با فیلر لقی سوپاپ ها رو بررسی کنین.

 

 

فیلتر روغن موتور سیکلت

فیلتر روغن یکی از قطعات کوچیکه که نقش مهمی در عملکرد و سالم بودن موتور داره.

 

این قطعه با جداسازی ذرات ریز و آلودگی‌های موجود در روغن، از سایش و خرابی قطعات موتور جلوگیری می‌کنه و باعث افزایش عمر و کارایی موتور می‌شه.

 

فیلتر هم مثل خود روغن احتیاج داره به سرویس دوره‌ای و باید تعویض بشه.

 

برای تعویض فیلتر اول باید روغن قدیمی رو طبق فرآیند تعویض روغن تخلیه کنین. بعد از اینکه روغن رو کامل خالی کردین، فیلتر رو از محفظه دربیارین و با یه دستمال تمیز، محفظه رو تمیز کنین.

 

محفظه که تمیز شد، لبه‌های فیلتر روغن جدید رو چرب کنین و داخل محفظه بذارین.

 

 

البته تعویض فیلتر روغن بستگی داره به طول عمرش که اگه احتیاجی به تعویض نداشت،‌ می‌تونین فقط اون رو تمیز کنین.

 

برای تمیز کردن فیلتر بعد از اینکه روغن موتور رو تخلیه کردین، در پوش فیلتر رو باز کنین، فیلتر رو دربیارن و با یه پارچه تمیز محفظه فیلتر رو تمیز کنین.

 

فیلتر روغن رو با یه شوینده‌ی مخصوص بشورین و خشکش کنین و دوباره سرجاش قرار بدین.

 

 

فیلتر هوا موتور سیکلت

در نوشته‌های بالا، گفتیم که فرآیند احتراق در موتور سیکلت با مشتعل شدن ترکیب سوخت و هوا شکل می‌گیره.

 

در این ترکیب، نسبت سوخت، هوا و خالص بودنشون تاثیر زیادی تو فرآیند احتراق دارن. هر چقدر که خالص‌تر باشن، احتراق هم بهتر شکل می‌گیره.

 

اما این خالص بودن ترکیب، یه قسمتیش برمی‌گرده به خالص بودن هوا.

 

هوایی که قراره با سوخت ترکیب بشه، باید هیچ گونه گرد و غباری نداشته باشه.

 

برای همین از فیلتر هوا استفاده می‌شه تا نذاره گرد و غبار وارد موتور بشه. این فیلترها چند مدل‌ دارن که بر حسب جنس‌شون دسته بندی می‌شن.

 

• فیلترهای کاغذی یا سلولزی
• فیلترهای کتان
• فیلترهای اسفنجی
• فیلتر های اسپورت

 

اما برای تمیز کردن و شستن فیلتر هوا، اول باید درپوش فیلتر رو بردارین و اون رو با آزاد کردن گیره‌ها دربیارین.

 

اگه فیلتر از جنس کاغذ باشه، نباید با آب شست و باید با یه دستمال تمیز اونو پاک کرد.

 

اگه کثیفی فیلتر زیاد بود و با دستمال هم تمیز نشد، باید کلا فیلتر رو عوض کنین.

 

اما اگه جنس فیلتر کاغذی نبود و می‌شد با آب تمیزش کرد، با یه شوینده مخصوص تمیزش کنین و بعد از اینکه خشک شد، دوباره سرجاش بذارین. حواستون باشه که فیلترها باید دقیق سرجاشون قرار بگیرن و درست بسته بشن.

 

تنظیم سیم گاز موتور سیکلت

تنظیم بودن سیم گاز موتور سیکلت یکی از موارد مهم ولی ساده‌ایه که بر روی سرعت، شتاب و تعادل موتور تاثیر می‌ذاره.

 

اگه سیم گاز درست تنظیم نشده باشه، ممکنه باعث کاهش بازدهی، افزایش مصرف سوخت، آسیب به قطعات موتور و عدم تعادل شما بشه.

 

گاز موتور در اصل میزان سرعت موتور رو از دست شما به خود موتور انتقال می‌ده. وقتی شما اهرم گاز رو می‌چرخونین، سیم گاز کشیده می‌شه و باعث باز شدن کاربراتور یا تراتل می‌شه.

 

این فرآیند، باعث جذب هوای بیشتر، تزریق سوخت بیشتر و دور موتور در داخل سیلندر می‌شه و برعکس این فرآیند هم باعث بسته شدن کاربراتور یا تراتل می‌شه و دور موتور کاهش پیدا می‌کنه.

 

 

نحوه بستن پیستون گاز موتور سیکلت

اما تو مبحث سیم گاز، یه مورد دیگه‌ای هست که باعث میشه موتور کمتر گاز بخوره و به تنظیم بودن اون هم کمک کنه.

 

پیستون گاز قطعه‌ای که به سیم گاز متصله و باعث میشه مقدار سوختی که به موتور میرسه تنظیم بشه. اما چه جوری باید اونو تنظیم کرد!

 

برای بستن پیستن گاز موتور سیکلت یا تنظیم کردن اون، اول باید روپوش لاستیکی، که روی تنظیم کننده قرار داره رو، بردارید.

 

بعد از اون مهره‌ی نگهدارنده رو شل کنید و تنظیم کننده رو جوری بچرخونید که خلاصی بین پیستون و بدنه‌ی کاربراتور موتور، ۳ میلی‌متر باشه.

 

این کار باعث میشه که موتور کمتر گاز بخوره و بهتر هم کار کنه. وقتی پیستون تنظیم شد، مهره‌ی قفل کننده رو سفت کنید و یکمم سیلیکون رو اون بپاشید تا روپوش لاستیکی خیلی خوب به اون بچسبه.

 

یادتون باشه که تنظیم بودن مقدار سوخت و هوایی که وارد موتو میشه، رو تنظیم بودن پیستون و گاز موتور هم تاثیر می‌ذاره.

 

 

تعمیر سیم گاز موتور

با این تعاریف، اگه سیم گاز تنظیم نباشه، ممکنه دردسر درست کنه. اگه شما اهرم گاز رو بیشتر از حد معمولش بچرخونین تا کاربراتور یا تراتل باز بشه، این نشون دهنده‌ی فاصله‌ی زیاد بین اهرم و سیم گازه.

 

یا برعکسش اگه فاصله کمتری داشته باشن، حساسیت گاز بالا میره و تعادل بهم می‌خوره.

 

یا حتی بلندتر بودن یا کوتاه‌تر بودن سیم گاز نسبت به حد معمولش هم اذیت کننده‌ست و دوباره تعادل رو بهم می‌زنه، تعادلی که در وسیله‌ای که فقط رو دوتا چرخه، اولین موردیه که باید بهش توجه کرد.

 

برای تنظیم کردن خلاصی سیم گاز، اول باید اهرم گاز رو، رو به جلو بچرخونین تا متوقف بشه.

 

بعد از اون اهرم رو به آرامی به عقب بچرخونین تا جایی که احساس کنین سیم گاز کشیده می‌شه.

 

فاصله‌ای که اهرم گاز به عقب می‌آد رو علامت بزنین. این فاصله، خلاصی سیم گازه که باید بین ۲ تا ۳ میلیمتر یا ۱۰ تا ۱۵ درجه باشه.

 

تعمیر زنجیر موتور سیکلت

زنجیر موتور سیکلت مهم‌ترین عضو در انتقال قدرت موتوره. نیرویی که انجین موتور تولید می‌کنه، به وسیله زنجیر به تایر عقب منتقل می‌شه و باعث حرکت موتور می‌شه.

 

حالا اگه زنجیر که در بعضی موتورها تسمه یا شَفت استفاده می‌شه، تنظیم نباشه، کلا حرکت موتور دچار اختلال می‌شه.

 

اگه هم پاره بشه که کلا موتور حرکت نمی‌کنه و فقط روشنه و گاز می‌خوره که اگه خدایی نکرده حین رانندگی پاره بشه، احتمال تصادف هم داره. پس تنظیم بودن زنجیر رو بهش توجه کنین تا دچار فشار و پارگی نشه.

 

اما برای تنظیم بودن زنجیر، اول باید میزان سِفتیش رو اندازه بگیرین.

 

برای این کار، زنجیر رو در نقطه‌ی وسط بین دنده‌ها به بالا و پایین بکشین و فاصله‌ی حرکتش رو بررسی کنید. این فاصله همون میزان سفتی زنجیره که باید بین ۱۵ تا ۳۰ میلیمتر باشه.

 

حالا اگه میزان سِفتی زنجیر تنظیم نبود، باید اونو تنظیم کنین. برای این کار باید با یه آچار پیچ‌های قفل کننده‌ی تایر عقب رو باز کنید.

 

بعد از اون با استفاده از رول‌پیچ یا پیچ‌گیر، پیچ‌های محور چرخ عقب رو به صورت هم‌زمان و هم‌اندازه به جلو یا عقب بچرخونین.

 

اگه پیچ‌ها رو، رو به جلو بچرخونین، زنجیر شل می‌شه و اگه به عقب بچرخونین، زنجیر سِفت می‌شه. در آخر که زنجیر رو تنظیم کردین، یه باره دیگه فاصله‌ی سِفتی زنجیر رو چک کنین و از روغن‌کاری زنجیر هم غافل نشین.

 

 

حرف آخر

تعمیر موتور سیکلت یه مهارتیه که اگه اونو تا حدودی بلد باشین و ازش سردر بیارین، می‌تونه خیلی جاها بهتون کمک کنه.

 

البته نمی‌گم که باید تمام این کارها رو انجام بدینا، ولی بعضی‌هاش رو می‌شه تو پارکینگ خونه انجام داد یا موقعی که وسط خیابون یا اتوبانین.

 

مواردی که در رابطه با تعمیر موتور سیکلت گفته شد، بخشی از موارد تعمیر موتوره که تا حدودی رایج هم هست.

 

اگه سوال یا نظری در این خصوص دارین، در قسمت کامنت‌ها با ما درمیون بزارین 😊